Autyzm – niezrozumiały świat

Autyzm uznawany jest za jedno z najcięższych zaburzeń neurorozwojowych. Można złagodzić jego objawy czy skutki, jeśli zostanie zdiagnozowany odpowiednio wcześnie, niemniej zawsze, niezależnie od stopnia nasilenia choroby, jest on dla osoby autystycznej, a często także dla jej bliskich, przyczyną poważnych problemów natury społecznej czy, ogólnie rzecz biorąc, życiowej. Całe szczęście rosnąca świadomość istnienia oraz charakterystyki owej choroby – o autyzmie coraz więcej mówi się np. w mediach – sprawia, iż zmienia się jego postrzeganie, i to zarówno przez rodziców dzieci chorych, jak i całe społeczeństwo.

Autyzm – charakterystyka

Autyzm to, jak zostało wspomniane, zaburzenie neurorozwojowe. Daje o sobie znać najczęściej w ciągu pierwszych trzech lat życia dziecka. Występuje znacznie (bo aż cztery razy!) częściej u chłopców niż u dziewczynek. Autystyczne zaburzenia ma, jak podają statystyki, dwoje na 1000 dzieci.

Autyzm jest tzw. zaburzeniem spektralnym. Oznacza to, iż objawy oraz stopień ich nasilenia są dla każdego chorego kwestią indywidualną. Dlatego właśnie tak trudna okazuje się być diagnostyka zaburzeń autystycznych.

Autyzm, ogólnie rzecz biorąc, przejawia się różnego rodzaju problemami chorego z komunikacją oraz współdziałaniem (współpracą z innymi). Niechęć do prowadzenia rozmowy czy zamykanie się we własnym świecie, niereagowanie na bodźce etc. nijak nie oznaczają u dzieci autystycznych tzw. braku wychowania, jak może pomyśleć sobie niezaznajomiony z tematem, obcy obserwator. Faktycznie, dzieci, które nie wykazują bardzo nasilonych i od razu kojarzących się z autyzmem objawów (przybliżone zostaną w dalszej części tekstu), mogą być oceniane w sposób bardzo krzywdzący. Co gorsza, objawy te mogą być uznane nawet przez samych ich opiekunów za nieistotne, co przełoży się na brak podjęcia odpowiednich kroków jeszcze w okresie, w którym terapia mogłaby być naprawdę skuteczna.

Przyczyny autyzmu

Niestety przyczyny autyzmu nie zostały jak dotąd w pełni poznane. Zakłada się, iż mogą być nimi, najprawdopodobniej, np. różnego rodzaju uszkodzenia mózgu dziecka mające miejsce w czasie ciąży lub w trakcie porodu, a także po prostu czynniki genetyczne. Twierdzi się również, iż potencjalnymi przyczynami choroby mogą być zakażenia (np. toksoplazmoza), porażenie mózgowe czy alergie. Coraz częściej mówi się również o wpływie na pojawienie się autystycznych zaburzeń nietolerancji glutenu i/lub kazeiny (kolejno: białko pszeniczne i białko mleczne). Jest to koncepcja niezwykle interesująca, którą zdaje się potwierdzać wiele świadectw rodziców chorych na autyzm dzieci, które to, po wyłączeniu z ich diety produktów mlecznych oraz pszenicznych, wykazywały znaczną poprawę. Wiele alternatywnych metod leczenia autyzmu czy wspomagania terapii zakłada również wyłączenie z diety autystycznego dziecka cukru, gdyż przyczyny choroby upatruje się niekiedy w grzybicy ogólnoustrojowej (drożdżaki, które są za nią odpowiedzialne, żywią się właśnie cukrem – eliminacja cukru z diety powoduje ich „zagłodzenie” i stopniowe leczenie).

Objawy autyzmu

Autyzm może mieć bardzo wiele objawów. Te najczęściej występujące oraz te, które wzbudzać będą największy niepokój opiekunów, to m.in.:

• wykonywanie wciąż tych samych ruchów ciała (np. ruszanie w dany sposób ręką, przekładanie wybranego klocka w to samo miejsce, kołysanie się etc.)
• nietypowe, zwykle niezbyt przyjazne reakcje na kontakt z obcymi ludźmi
• nadmierne przywiązanie do wybranych przedmiotów
• upodobanie do rutynowych czynności oraz sprzeciw wobec łamania rutyny
• brak mowy, mimiki, gestykulacji
• „zawieszone” spojrzenie przez długi odcinek czasu
• brak okazywania emocji
• upodobanie do przebywania w samotności
• lękliwość
• brak potrzeby fizycznego kontaktu, a nawet niechęć do niego
• zachowania agresywne, w tym również autoagresywne.

Pierwszymi objawami autyzmu, które dają się zaobserwować, są najczęściej:

• brak kontaktu wzrokowego z dzieckiem
• brak reakcji dziecka na wołanie go i zwracanie się do niego bezpośrednio, po imieniu

Niektóre dzieci autystyczne wykazują objawy związane raczej z ich obojętnością na wszelkiego rodzaju bodźce, podczas gdy inne często reagują krzykiem czy zachowaniami agresywnymi, sprzeciwem. Każde dziecko autystyczne to osobny, indywidualny przypadek wymagający indywidualnego podejścia – nie ma „uśrednionego”, „statystycznego” czy „typowego” dziecka autystycznego. Pewne jest jest jednak to, iż każde dziecko cierpiące na autyzm, tak jak i każde dziecko zdrowe, zasługuje na miłość, szacunek, troskę i pomoc.

Diagnostyka autyzmu

Diagnostyka autyzmu jest procesem trudnym i często długotrwałym. Zaczyna się najczęściej od wyeliminowania problemów ze wzrokiem lub słuchem, które to mogą stać za wspomnianymi wyżej objawami (brakiem kontaktu wzrokowego, brakiem reakcji na kierowane do dziecka komunikaty).

Prawidłowo przeprowadzona diagnostyka powinna polegać na uważnej obserwacji dziecka przez lekarzy różnych specjalności – neurologa, psychiatry, pedagoga, psychologa etc. Eliminacja innych zaburzeń neurologicznych oraz neurorozwojowych i psychiatrycznych jest niezwykle ważna. Nie istnieje bowiem żaden jeden koherentny test czy badanie pozwalające na jednoznaczne i niepodważalne określenie tego, czy dane dziecko jest autystykiem, czy nim nie jest. Najistotniejsze jest więc doświadczenie, wiedza oraz spostrzegawczość zaangażowanych w proces diagnostyki specjalistów.

Leczenie autyzmu

Autyzm nie jest chorobą wyleczalną, co znaczy tyle, iż niemożliwym jest, by wszystkie jego objawy w pełni ustąpiły i nigdy więcej się nie pojawiły. Odpowiednio przeprowadzona terapia może je w bardzo dużym stopniu złagodzić, ale autystyczne dzieci wyrastają na autystycznych dorosłych. Oczywiście (najczęściej) są już wówczas w stanie funkcjonować w społeczeństwie, niemniej owo funkcjonowanie zawsze będzie się, w mniejszym lub większym stopniu, różnić od tego, w jaki sposób żyją ich zdrowi rówieśnicy. Autystyczni dorośli mogą mieć problemy z komunikacją, stanami lękowymi, nierozumieniem metafor czy sarkazmu etc., niemniej nic nie stoi na przeszkodzie, by zakładali rodziny, uprawiali sporty czy byli aktywni zawodowo. Terapia dzieci autystycznych jest ważna dlatego, że umożliwia im normalne życie w przyszłych latach. Zwróćmy uwagę na fakt, iż dzieci wykazujące silne autystyczne objawy nie są w stanie funkcjonować samodzielnie – nie jedzą ani o jedzenie nie proszą, nie mają ochoty się poruszać, komunikować etc. Taki autystyk, bez odpowiedniej terapii, nie przeżyłby sam, gdyby zabrakło jego opiekunów. Byłby wówczas skazany na przebywanie w np. zamkniętych ośrodkach.

Terapia dzieci autystycznych przyjmować może różne formy. W leczeniu wykorzystuje się bowiem:

• terapię behawioralną
• Metodę Aktywności Knillów
• Metodę Dobrego Startu
• Metodę Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne
• Metodę Opcji
• Biofeedback
• kinezyterapię
• dogoterapię
• arteterapię
• muzykoterapię
• logorytmikę
• Gimnastykę Mózgu P. Dennisona
• Terapię uwagi słuchowej metodą A. Tomatisa

Rozstrzygnięcie pytania o to, która z metod jest najlepsza, jest niemożliwe. Różne dzieci różnie reagować będą na różne metody leczenia. Zdaje się jednak, iż najsensowniejszym rozwiązaniem jest odpowiednio umiejętne połączenie różnych sposobów walki z autystycznymi zaburzeniami. Wszystko, co oczywiste, pod bacznym okiem specjalistów, którzy będą w stanie na bieżąco oceniać postępy dziecka.

W terapii bardzo ważną rolę odgrywają również sami rodzice dziecka. Muszą spędzać z nim jak najwięcej czasu, zachowując się tak, by dziecko czuło ich miłość, zaangażowanie i zainteresowanie.

Warto również przypomnieć wspomnianą wcześniej kwestię żywienia dzieci autystycznych. Jako że potencjalnymi przyczynami choroby są nietolerancje pokarmowe lub produkowane przez drożdżaki neurotoksyny, warto wyeliminować z diety chorego dziecka produkty zawierające:

• gluten
• kazeinę
• cukry.

Metoda A. Tomatisa w leczeniu autyzmu

Metoda A. Tomatisa jest jednym z narzędzi pomocniczych w terapii dzieci autystycznych. Sprawdza się w leczeniu tego typu zaburzeń dlatego, iż, jako trening słuchowy, wspomaga funkcje słuchowe oraz koncentrację, zdolności językowe i komunikacyjne, a więc i społeczne, rozróżnianie tonów, analizę dźwięków etc. Polecana jest szczególnie w przypadku dzieci cierpiących na zaburzenia koordynacji sensomotorycznej. Wato zauważyć, iż dzieci autystyczne są nadwrażliwe na dźwięki i czują się przez nie „atakowane”. Trening słuchowy pozwala na złagodzenie objawów owej nadwrażliwości i oswojenie się dziecka ze światem dźwięków. Poza tym proponowane w ramach Metody A. Tomatisa ćwiczenia stymulują Centralny Układ Nerwowy, co przekłada się na szeroko rozumianą poprawę procesów myślowych osoby biorącej udział w terapii.

W zamieszczonych poniżej linkach można zobaczyć, jakie zmiany nastąpiły u osób autystycznych poddanych terapii Metodą A. Tomatisa w naszym gabinecie.

* https://alfasynapsis.pl/efekty-terapii/przypadek-2
* https://alfasynapsis.pl/efekty-terapii/przypadek-3

Praca z dziećmi autystycznymi wymaga dużo więcej czasu i uwagi, niż w innych przypadkach. Bardzo często dzieci autystyczne nie chcą założyć słuchawek na swoje uszy. Dlatego też specyfika pracy z autystykami jest nieco inna, dużo bardziej rozbudowana. W naszym gabinecie dajemy możliwość przyzwyczajenia się do słuchawek, bodźców dźwiękowych a przede wszystkim łagodnego przejścia do pierwszego etapu terapii.

Na czym polega owo przygotowanie? Otóż, przed podjęciem etapu pierwszego (czyli słuchania odpowiednio przefiltrowanego, indywidualnie dobranego, materiału dźwiękowego) stosujemy tzw.fazę przygotowawczą, podczas której dziecko bardzo powoli, i łagodnie, „zaprzyjaźnia się” ze słuchawkami i bodźcami poprzez słuchanie silnie przetworzonego głosu matki.

Słysząc swoją mamę, dziecko nie odczuwa strachu wobec dźwięków, które dochodzą ze słuchawek, ponieważ te są mu znajome. Okres przystosowania wyznaczany jest przez samo dziecko – pracujemy tak długo, jak długo potrzebuje dana osoba. Dzięki temu dziecko pozbywa się obawy przed słuchawkami i bez problemu można po tej fazie przystąpić do słuchania odpowiednich programów terapeutycznych zgodnie z przyjętym reżimem terapii. Co istotne z perspektywy rodzica – faza przygotowawcza jest zupełnie bezpłatna.

Dodatkowo, w naszym gabinecie, wspomagamy terapię także wskazówkami żywieniowymi. Wiele produktów żywieniowych niekorzystnie wpływa na nasze samopoczucie i modyfikacja diety w połączeniu z terapią, prowadzi często do diametralnych zmian dla Pacjenta. Zaobserwowaliśmy, że dzięki wyeliminowaniu niektórych produktów z diety, można poprawić funkcjonowanie w świecie a także znacząco wzmocnić efekty terapii A. Tomatisa.