Diagnostyka w Metodzie A. Tomatisa

Diagnostyka

Diagnostyka to rozpoznanie mające na celu zebranie potrzebnych informacji dotyczących pacjenta, w celu późniejszego skierowania na terapię. Informacje te zbierane są przez wykwalifikowanego terapeutę podczas wywiadu. W następnej kolejności przeprowadza się badanie diagnostyczne, które składa się z testu uwagi i lateralizacji słuchowej, które przypomina badanie słuchu, ale nim nie jest. Według twórcy metody, test ten łączy w sobie elementy audiologii (określenie czułości słuchu) i psychologii (uwaga skierowana na dźwięki o różnych częstotliwościach oraz umiejętność ich rozróżniania).

Test wykonuje się przy pomocy urządzenia zwanego audiolaterometrem, który jest przekalibrowanym audiometrem, dodatkowo wyposażonym w mikrofon. Zmiana kalibracji urządzenia umożliwia uzyskanie wyników innych niż w standardowym badaniu słuchu.

Test uwagi słuchowej składa się z następujących elementów:

Badanie uwagi słuchowej zewnętrznej:

Dźwięk podawany jest drogą powietrzną przez słuchawki. Rozpoczyna się od bardzo cichych tonów, następnie zwiększa się ich natężenie do momentu, gdy osoba badana wskaże, że je usłyszała. Test przeprowadza się kolejno dla częstotliwości: 8000 Hz, 6000 Hz, 4000 Hz, 3000 Hz, 2000 Hz, 1500 Hz, 1000 Hz, 750 Hz, 500 Hz, 250 Hz i 125 Hz. Każda częstotliwość sprawdzana jest zawsze zaczynając od tonów poniżej progu słyszenia.

Badanie wykonuje się oddzielnie dla każdego ucha. Efektem jest tak zwana krzywa uwagi słuchowej zewnętrznej.

2. Badanie uwagi słuchowej wewnętrznej:

Dźwięk podawany jest drogą kostną, poprzez wibrator kostny założony na wyrostek sutkowaty (za uchem). Podobnie jak w badaniu uwagi słuchowej zewnętrznej, rozpoczyna się od dźwięków niesłyszalnych dla badanego, do momentu gdy zgłosi, że je usłyszał. Badanie wykonuje się dla częstotliwości: 4000 Hz, 3000 Hz, 2000 Hz, 1500 Hz, 1000 Hz, 750 Hz, 500 Hz, 250 Hz. Efektem jest krzywa uwagi słuchowej wewnętrznej.

3. Badanie lokalizacji źródła dźwięku:

Wykonuje się je podczas badania uwagi słuchowej wewnętrznej oraz zewnętrznej. Oprócz stwierdzenia samej obecności dźwięku, badany musi określić, w którym uchu go słyszy. Sygnalizuje to przez podniesienie ręki z właściwej strony. Błędna odpowiedź odnotowana jest jako błąd lokalizacji dla danej częstotliwości. Brak decyzji co do strony, czyli odpowidź „nie wiem” z której to pochodzi dźwięk, również traktowany jest jako trudność z lokalizacją źródła dźwięku.

4. Badanie dyskryminacji wysokości dźwięków:

Badany słyszy sekwencję dźwięków o komfortowym natężeniu, zazwyczaj jest to około 40 dB ponad progiem uzyskanym w teście uwagi słuchowej zewnętrznej. Sekwencja rozpoczyna się od częstotliwości 8000 Hz. Przy każdej zmianie częstotliwości zadaniem badanego jest ocena, czy nowy dźwięk jest wyższy czy niższy od poprzedniego. Nieprawidłowa odpowiedź uznawana jest za zaburzenie dyskryminacji wysokości tonów dla tej częstotliwości. Im więcej błędów, tym grubsza „kurtyna emocjonalna” odgradzająca od świata zewnętrznego i utrudniająca czerpanie płynącej z otoczenia informacji i nabywania wiedzy.

5. Test lateralizacji słuchowej:

Jest to najtrudniejszy i jednocześnie najbardziej kontrowersyjny element testu uwagi słuchowej. Jego celem jest ocena dominacji ucha w przetwarzaniu informacji. Alfred Tomatis był przekonany, że w uchu dominującym mięsień strzemiączkowy jest bardziej aktywny niż w uchu niedominującym. Naukowiec posłużył się wiedzą z dziedziny anatomii i fizjologii, która mówi, że ów mięsień jest unerwiony przez nerw twarzy, unerwiający również mięśnie facjaty. Założył, że obserwacja asymetrii tych mięśni może dostarczyć nam informacji na temat aktywności mięśnia strzemiączkowego. Po stronie dominującego ucha jest on bardziej aktywny i po tej stronie powinniśmy obserwować większą aktywność mimiki. Jednocześnie określa to lateralizację słuchową.

Badanie polega na tym, że osoba mówi do mikrofonu i jednocześnie słyszy swój głos w słuchawkach (drogą powietrzną), początkowo o jednakowym natężeniu w obu uszach. Badacz obserwuje twarz badanego podczas swobodnej wypowiedzi. Jeśli zauważa asymetrię mięśni mimicznych, próbuje ilościowo określić przewagę zwiększając natężenie dźwięku w słuchawce po stronie mniej aktywnej. Kontynuuje to do momentu uzyskania symetrii tych mięśni. Różnica natężeń dźwięku między słuchawkami (w decybelach) jest miarą dominacji jednego z uszu.

Interpretacja wyniku

Efektem badania jest krzywa uwagi słuchowej zewnętrznej i wewnętrznej. Przy prawidłowych wynikach obie krzywe uwagi słuchowej biegną równolegle do siebie, przy czym krzywa uwagi słuchowej zewnętrznej powinna znajdować się nad krzywą uwagi słuchowej wewnętrznej w niezbyt dużej odległości. Obie krzywe powinny być harmonijne, czyli powinny nie mieć załamań i posiadać kopułowaty kształt. Ich kulminacja powinna mieścić się w paśmie średnich częstotliwości. W idealnym teście uwagi słuchowej nie ma błędów dyskryminacji oraz lokalizacji źródła dźwięku. Interpretacja testu uwagi słuchowej zawiera wiele elementów psychologicznych. Ponieważ słuch jest najważniejszym zmysłem służącym do komunikowania się z otoczeniem, test ten wiele mówi o profilu psychologicznym człowieka, jego sposobie komunikowania się oraz nastawieniu do siebie i świata. Na przykład, krzywa uwagi słuchowej zewnętrznej wskazuje na sposób słuchania innych ludzi, a krzywa uwagi słuchowej wewnętrznej na to, jak słuchamy i wyrażamy sami siebie, czyli jak kontrolujemy własny głos i mowę. W bardziej symbolicznej interpretacji, krzywa uwagi słuchowej zewnętrznej mówi o tym jak odnosimy się i jesteśmy postrzegani przez świat zewnętrzny, a krzywa uwagi słuchowej wewnętrznej mówi o relacji z samym sobą.

Oceniając test uwagi słuchowej bierzemy pod uwagę położenie krzywych, ich harmonię, wzajemne relacje oraz obecność zaburzeń dyskryminacji i lokalizacji dźwięków, a także lateralizację słuchową. Nieprawidłowości w tym teście mogą przejawiać się pod postacią obniżenia lub podwyższenia poziomu krzywych uwagi słuchowej, zaburzeń ich harmonii lub wzajemnej relacji (np. krzyżowanie się), obecności zaburzeń dyskryminacji lub lokalizacji tonów, a także nieprawidłowej (lewousznej) lateralizacji.

Według Tomatisa, osoba dojrzała i otwarta na komunikację wykazuje niewielką tendencję „na zewnątrz” – tzn. istnieje niewielka przewaga słuchania skierowana do świata zewnętrznego, w stosunku do słuchania samego siebie. Odwrócenie tej relacji może świadczyć o tendencji zamykania się w sobie, nadmiernej koncentracji na sobie czy nadwrażliwości emocjonalnej. Odwrócenie krzywych często spotykane jest także u osób autystycznych.

Położenie krzywych mówi też o jakości uwagi słuchowej. Obniżenie krzywej świadczy o obniżeniu uwagi, a podwyższenie o nadwrażliwości. Obniżenie uwagi zewnętrznej będzie świadczyło o słabych umiejętnościach komunikowania się ze światem zewnętrznym, a obniżenie uwagi wewnętrznej – m.in. o osłabionej kontroli własnych wypowiedzi.

Test uwagi słuchowej można podzielić na 3 strefy.

Pierwsza z nich to pasmo niskich częstotliwości, pomiędzy 125 Hz i 1000 Hz. Według Tomatisa jest to tzw. strefa przedsionkowa. Obraz testu w tym paśmie mówi o zdolnościach motorycznych, kontroli nad sferą fizyczną oraz poczuciu czasu i przestrzeni.

Zaburzenia w I strefie testu uwagi słuchowej mogą przejawiać się m.in.:

opóźnieniem psychoruchowym
dysgrafią, dyspraksją
problemami z odtwarzaniem rytmu
myleniem prawej i lewej strony
trudnościami z orientacją przestrzenną
problemami z równowagą
brakiem zmysłu praktycznego

Druga strefa zawiera się w paśmie 1000 Hz – 3000 Hz. Zwana jest strefą językową. Jej obraz mówi nam o tym jak dana osoba komunikuje się z otoczeniem i samym sobą. Zaburzenia w tej strefie mogą przejawiać się :

problemami z werbalizacją
problemami z czytaniem
ubogim słownictwem
problemami z zapamiętywaniem
problemami z rozumieniem komunikatów
trudnościami szkolnymi
problemami z koncentracją

Trzecia strefa odpowiada za kreatywność, poziom energii a nawet sferę duchową. W przypadku zaburzeń tej strefy mogą występować:

trudności z koncentracja i zapamiętywaniem
problemy z ekspresją
zamknięcie w sobie
mała motywacja
mały dynamizm życiowy
brak energii

Zaburzenia dyskryminacji

Warto poświęcić kilka słów zaburzeniom dyskryminacji wysokości dźwięków, które często występują u osób z dysleksją, dyslalią czy zaburzeniami koncentracji uwagi. Tomatis uważał, że są „zasłoną” niepozwalającą korzystać z pełnego potencjału słuchania. Mogą również sprawiać, że nie ujawnią się pewne cechy, na które może wskazywać test uwagi słuchowej. Czasem dopiero w trakcie terapii „odsłonięcie zasłony” sprawia, że nieaktywne dotąd cechy staną się widoczne. Może to budzić zaniepokojenie, gdyż np. spokojne dotąd dziecko może stać się nadpobudliwe i nadruchliwe lub nawet agresywne. Jest to etap przejściowy, który świadczy o działaniu terapii i po niedługim okresie, zazwyczaj kilku tygodni, ulega wyciszeniu.

Istotny wpływ na zdolność komunikowania się ma również lateralizacja słuchowa. Tomatis uważał, że prawidłową fizjologiczną lateralizacją jest lateralizacja prawouszna, ze względu na krótszą drogę pomiędzy prawym uchem a lewą półkulą mózgu. Sprawia to przesłanie informacji szybciej i z mniejszym ryzykiem zakłóceń. Z kolei lewouszność powoduje, że w pierwszej kolejności odbierana jest emocjonalna zawartość wypowiedzi, a dopiero potem jej treść. Osoby lewouszne według Tomatisa mogą mieć tendencję do nadmiernie emocjonalnych reakcji, a także wolniej przetwarzać komunikaty językowe. Ich mowa może być monotonna lub niepłynna. Niekorzystnie na komunikację może wpływać też nadmierna prawouszność, powodując hiperracjonalność i nadmierną sztywność umysłową.

Należy pamiętać, że na wynik testu uwagi słuchowej znaczny wpływ mają zaburzenia słuchu. W przypadku niedosłuchu typu odbiorczego, kształt krzywych uwagi słuchowej odzwierciedla kształt progu słyszenia. Najczęściej spotykany jest w obrębie wysokich częstotliwości. Niedosłuch typu przewodzeniowego przejawia się w teście uwagi słuchowej odwróceniem krzywych uwagi słuchowej (kostna nad powietrzną) oraz często obecnością błędów lokalizacji źródła dźwięku. Ważne jest aby wiedzieć, kiedy należy podejrzewać obecność wady słuchu, gdyż w przypadku fizycznego schorzenia narządu, terapia prof. A. Tomatisa nie przyniesie efektów. Konieczne jest wtedy leczenie medyczne

Chcesz wykonać profesjonalne badanie uwagi słuchowej według Metody A. Tomatisa? Umów się na wizytę https://www.alfasynapsis.pl/#kontakt