Jąkanie a terapia metodą Alfreda Tomatisa

Jąkanie – czym jest?

Dla jednych naukowców problem jąkania to wada wymowy, inni zaś traktują go jako zaburzenie komunikacji. Nie ma jednej zgodnej definicji. Sięgając do encyklopedii, znajdujemy tam następujące słowa: jąkaniem nazywa się takie zaburzenie mowy, które ma postać nieintencjonalnego powtarzania, przerywania czy zniekształcania sylab i całych słów. Związane jest to z nieodpowiednią koordynacją ruchową mięśni odpowiadających za artykulację, fonację oraz za oddech. Analizując fachowe publikacje w tym temacie, zauważyć można także powiązanie jąkania z uszkodzeniem ośrodka mowy w mózgu, czy też ze zmianami w obrębie układu nerwowego. Problem jąkania utrudnia życie osoby, której dotyka. Jest przeszkodą w porozumiewaniu się, co więcej może być przyczyną trudności społecznych a także zaburzeń emocjonalnych.

Objawy jąkania

Jąkanie to brak płynności mowy. W głównej mierze oznacza powtarzanie, wydłużanie elementów wypowiedzi (dźwięków, głosek, sylab, słów) lub pojawianie się bloków ( tak zwane „zacinanie” bez wydawania żadnego dźwięku). Co więcej może też obejmować wypowiadanie dodatkowych dźwięków lub słów (wtrąceń, które mają pomóc dać początek wypowiedzi lub przejść płynnie dalej). Jąkanie jest zwykle rozpoznawane jako usilna próba wydobywania z siebie słów. Może występować w stopniu nieznacznym, niemal niezauważalnym, może też znacząco utrudniać wypowiadanie słów i porozumiewanie się.

Przyczyny jąkania

Wady wymowy występują odkąd ludzie zaczęli się porozumiewać. Jąkanie przez stulecia przybierało różne formy odbioru przez społeczeństwo. Swego czasu mówiono, że jest dziwnym zjawiskiem. W XVIII wieku osoby, które się jąkały, były uważane za opętane przez złego ducha. W następnych stuleciach rozpoczęto eksperymenty na narządach mowy. Podjęto decyzję o pierwszych operacjach na języku, wargach, czy zębach. Wiele osób w konsekwencji poniosło śmierć z racji nieudanych zabiegów, bądź też ciężko chorowało. Dlatego też jąkanie przybrało miano choroby nieuleczalnej, której próbowano łagodzić objawy i dodawać otuchy osobą borykającym się z nią. W gruncie rzeczy, nikt nie potrafi jednoznacznie wskazać co jest tak na prawdę przyczyną tego zaburzenia. Powszechnie zalicza się tu genetykę – skłonność do jąkania są dziedziczone przez pokolenia. Twierdzi się również, że problem jąkania ma związek ze słabą współpracą półkul mózgowych i dominacją prawej strony. Co więcej, źródłem tego zaburzenia może być również podłoże emocjonalne. Jąkanie może pojawić się po traumatycznych przeżyciach czy urazach psychicznych. Zazwyczaj powstaje między 4-8 rokiem życia. Początkowo może wystąpić bardzo delikatnie, ewentualne nasilenie następuje w wieku dorastania.

Rodzaje jąkania

Literatura fachowa podaje 3 podziały zaburzenia jąkania ze względu na różne przyczyny.

1.  Podział ze względu na rodzaj dominujących skurczy:
   • jąkanie kloniczne,
   • jąkanie toniczne,
   • jąkanie kloniczno-toniczne.
2. Podział ze względu na lokalizację skurczy w aparacie mowy:
   • jąkanie oddechowe,
   • jąkanie fonacyjne,
   • jąkanie artykulacyjne.Skurcze najczęściej lokalizują się jednocześnie w dwóch, a nawet w trzech częściach aparatu mowy.
3. Podział na podstawie logofobii (lęku przed mówieniem):
   • jąkanie preneurotyczne (brak logofobii),
   • jąkanie neurotyczne (występuje logofobia).

Leczenie
Niezależnie od podanych powyżej przyczyn jąkania, każdy człowiek borykający się z tym problemem ma możliwość nauczenie się mówić nową mową za pomocą przeróżnych terapii. Jąkaniem nieustannie kieruje stan patologiczny mowy. Jeżeli w danym momencie ( w trakcie lub po terapii) nie ma widocznych zająknięć, nie oznacza to, że zaburzenie to zostało całkowicie wyeliminowane. Dlatego też terapia mowy wymaga dużej i systematycznej pracy. Tylko tak można wytworzyć nawyk płynnego mówienia. W terapii wykorzystuje się trening aparatu mowy i mięśni oddechowych a także ćwiczenia wymowy z logopedą. Potrzebne są równie rozmowy z psychologiem i ogromne wsparcie najbliższych osób.

Bardzo dobrym rozwiązaniem w problemie jąkania może być między innymi zastosowanie terapii Metodą Alfreda Tomatisa. Lateralizacja u osób jąkających się jest zazwyczaj lewouszna bądź nieustalona. Proces przetwarzania sygnałów mowy odbywa się wolniej, co może powodować złą pracę drogi sygnału do mózgu i powodować zaburzenie. Trening Metodą A. Tomatisa może przyczynić się do przywrócenia fizjologicznej prawousznej lateralizacji, co niesie ze sobą efekt poprawienia płynności mowy. Oczywiście sam trening słuchowy nie zastąpi terapii logopedycznej. Jest jej uzupełnieniem. Osobie poddanej treningowi logopedycznemu oraz słuchowemu dużo łatwiej jest kontrolować słuchowo swoje wypowiedzi dzięki czemu potrafi korygować swoje błędy i szybciej osiągnąć pozytywny efekt w płynnej mowie.

Źródła:
Metoda Tomatisa, Publikacja zbiorowa, Gdańsk 2013.
http://www.gabinet-logopedyczny.com/logopedia/klasyfikacja-zaburzen-mowy/afazja.html?start=9
http://www.nowamowa.com/jakanie
http://www.poradnikzdrowie.pl/szukaj/j%C4%85kanie
http://www.jakanie.net/czym-jest-jakanie
http://www.logopedia.net.pl/artykuly/104/rodzaje-jakania.html